مردم و انتخابات؛ در آرا و اندیشه های امام راحل

نظام جمهوری اسلامی ایران، که با سقوط رژیم دیکتاتوری و استبدادی پهلوی در سال 1357 به پیروزی رسید، مبتنی بر شعارمحوری «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» به سوی تحقق آن، حرکت خود را آغاز نمود. این حرکت عظیم به وقوع نمی‌پیوست جز با استمداد از امداد غیبی و راهبری پیامبرگونه‌ی امام خمینی (رحمت الله علیه) و نقش بی‌بدیل مردم، که به حق می‌توان گفت سه رکن اساسی انقلاب و استمرار آن در گرو این سه مؤلفه‌ی اساسی متجلی شده است. در واقع، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام خمینی (رحمت الله علیه) همواره در پیام‌ها و سخنرانی‌ها در برابر نظام سلطنتی، بر حکومتی تأکید می‌نمود که بر احکام نورانی اسلام و رأی مردم بنیان گذارده شده باشد. در اندیشه‌ی امام، جمهوریت مورد نظر، به همان معنای رایج، یعنی مردمی بودن حکومت است. انتخابات، در اندیشه‌ی معمار کبیر انقلاب، از چنان جایگاهی برخوردار است که هر اندیشمند بصیر و آگاهی از آن به عنوان ستون مردم‌سالاری دینی در کنار جوهره‌ی انقلاب، یعنی اسلام، می‌نگرد و بر آن پای می‌فشارد.

اهمیت انتخابات و نقش مردم

جایگاه مردم در حاکمیت از جمله مسائلی است که از دیر باز صاحب‌نظران و اندیشمندان علوم اجتماعی و علوم سیاسی را به خود مشغول داشته است. در اندیشه‌ی صاحب‌نظران، حکومتی دارای ثبات است که بتوانند پشتوانه‌ی مردمی را کسب نمایند و در گذر زمان نه تنها بر رضایت مردم نکاهند، بلکه بیش از پیش بر رضایت مردم بیفزایند، لذا چنین حکومت‌هایی کمتر با بحران مواجه می‌شوند و اگر زمانی بحرانی رخ دهد، با دخالت مردم، حکومت به سلامت عبور می‌کند؛ چرا که ستون سیاست مردم‌اند و اگر ستونی به نام مردم وجود نداشته باشد، آن حکومت محکوم به شکست است. امام خمینی (رحمت الله علیه) معتقد است که اگر مردم پشت حکومت باشند، مصیبت معنا نخواهد داشت و در جای دیگر، می‌فرماید: اگر حکومت یک گرفتاری پیدا کند، این مردم‌اند که رفع می‌کنند گرفتاری را. اگر جنگ برای دولت پیش آید، این مردم‌اند که جبهه‌ها را پر می‌کنند و خدمت می‌کنند، این خاصیت حکومت مردمی است.[1] از دیدگاه حضرت امام (رحمت الله علیه) جایگاه و نقش مردم در انتخابات اساسی، حساس و تعیین‌کننده است. در زیر، وظایف مردم نسبت به انتخابات را فهرست‌وار ذکر می‌کنیم:

الف: شرکت آزادانه در انتخابات

همان طور که بارها گفته‌ام، مردم در انتخابات آزادند و نیاز به قیم ندارند و هیچ فرد و یا گروه و دسته‌ای حق تحمیل فرد یا افرادی را به مردم ندارند. جامعه‌ی اسلامی ایران، که با درایت و رشد سیاسی خود جمهوری اسلامی و ارزش‌های والای آن و حاکمیت قوانین خدا را پذیرفته‌اند و به این بیعت و پیمان بزرگ وفادار مانده‌اند، مسلماً قدرت تشخیص و انتخاب اصلح را دارند.[2] در واقع، در قاموس اندیشه‌ی امام، مردم دارای ارج و منزلت بالایی هستند و امام در فعل و گفتار نشان داده است که مردم نقش بی‌بدیل و ممتازی در انقلاب داشته‌اند و در آینده هم چنین خواهد بود.

ب: مشورت کردن

مشورت از دستورات اسلامی است و خداوند مؤمنین را به مشورت فراخوانده است و می‌فرماید: «و امرهم شوری بینهم»[3] و در جای دیگر می‌فرماید: «وشاور هم فی‌الامر»[4] ما از آیات و روایات اصل لزوم مشورت را استفاده می‌کنیم، در واقع، مشورت می‌تواند ما را از تصمیم نابخرادانه و عجولانه برهاند و ما را در اتخاذ تصمیم درست یاری کند. امام خمینی (رحمت الله علیه) می‌فرماید: البته مشورت در کارها از دستورات اسلامی است و مردم با متعهدین و معتمدین خویش مشورت می‌نمایند و افراد و گروه‌ها و روحانیون در حد تذکرات قبلی در حوزه‌ی خود می‌توانند کاندیدا معرفی نمایند، ولی هیچ‌کس نباید توقع داشته باشد که دیگران اظهار نظر و اظهار وجود نکنند.[5]

ج: شرکت فعالانه در انتخابات

حضرت امام (رحمت الله علیه) همه‌ی آحاد ملت را به شرکت در انتخابات فرا می‌خوانند:
وصیت من به ملت شریف آن است که در تمامی انتخابات چه انتخابات رئیس‌جمهور و چه نمایندگان مجلس شورای اسلامی و... در صحنه باشند و اشخاصی را که انتخاب می‌کنند روی ضوابطی باشد که اعتبار می‌شود، عدم دخالت مردم، از مراجع و علمای بزرگ تا طبقه‌ی بازاری و کشاورز و کارگر و کارمند، همه و همه مسئول سرنوشت کشور و اسلام هستند، چه در نسل حاضر و چه در نسل‌های آینده و چه بسا که در بعضی مقاطع، عدم حضور و مسامحه گناهی باشد که در رأس گناهان کبیره است. پس، علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد و الا کار از دست همه خارج خواهد شد و این حقیقتی است که بعد از مشروطه لمس نموده‌اید و نموده‌ایم. چه علاجی بالاتر و والاتر از آن نیست که ملت در سرتاسر کشور در کارهایی که محول به اوست بر طبق ضوابط اسلامی و قانون اساسی انجام دهد. باید بدانیم که اگر رئیس‌جمهور و نمایندگان مجلس شایسته و متعهد به اسلام و دلسوز برای کشور و ملت باشند، بسیاری از مشکلات پیش نمی‌آید و مشکلاتی اگر باشد، رفع می‌شود.[6]

د: انتخاب اصلح

در اندیشه‌ی امام، تأکید می‌نماید تا اشخاصی را انتخاب کنیم که از هر جهت صالح باشند و صرف مسلمان بودن تنها فایده‌ای ندارد، بلکه باید جمهوری اسلامی را قبول داشته باشد و از مسائل روز هم اطلاع کافی را داشته باشد، لذا در اندیشه‌ی امام کسانی را انتخاب کنیم که دلیر و شجاع باشند و از افرادی نباشند که اگر قدرت دیگری تشری زد بترسند، باید بایستند و مقابله کنند و وظیفه به حق خود را عملی کنند. در واقع، می‌توان گفت در اندیشه‌ی امام، فقط باید ترس از خدا محور باشد نه ترس از بنده‌ی خدا. ملت هوشیار و همیشه در صحنه‌ی ایران اسلامی، با در نظر گرفتن ملاک و معیارهای لازم به خاطر خدا و مصالح نظام اسلامی کشورمان، با دقت کامل سوابق و ویژگی‌های نامزدهای انتخاباتی را بررسی می‌نمایند و به دور از گرایش‌های جناحی و گروه‌گرایی و وابستگی به ایادی‌شان شایسته‌ترین، متعهدترین و ولایی‌ترین فرد را به عنوان فرد اصلح انتخاب خواهند نمود.

دستاوردهای حضور مردم در انتخابات در اندیشه‌ی معمار کبیر انقلاب

در اندیشه‌ی امام، مردم نقش مؤثری در بقای حکومت دارند و حضور آنان پویایی نظام را دوچندان و سرزندگی و حیات را به کالبد انقلاب تزریق می‌کند تا در قبل آن مسیر پیشرفت هموار و جامعه‌ی اسلامی بیش از پیش به درجه‌ی رفیع کمال نزدیک و نهایتاً حاکمیت اسلام تحقق یابد. بر این اساس، می‌توان مواردی را در این گفتار در اندیشه‌ی امام برشمرد:

الف: حاکمیت اسلام

در اندیشه‌ی امام، انتخابات میدان بزرگ و سرنوشت‌سازی است که تجلی حضور حماسی مردم در نظام اسلامی است که در روز پیروزی انقلاب با اکثریت قاطع به آن رأی دادند و برای اسلام جان‌فشانی نمودند و در این راه شهید هم دادند، در واقع، انتخابات اگر با نگاه توحیدی نگریسته شود، خواهیم دید که کسی بر اساس سلایق شخصی و گروهی عمل نمی‌کند، بلکه بر طبق ضوابط عقلی و شرعی عمل می‌کند. امام (رحمت الله علیه) معتقد است اگر در گفتار و عمل به اسلام پایبند باشیم، مشکلات در جامعه‌ی اسلامی رخت خواهد بست و انتخابات مظهر حاکمیت اسلام است.
شرکت در انتخابات نه فقط یک وظیفه‌ی اجتماعی و ملی است، بلکه یک وظیفه‌ی شرعی اسلامی و الهی است که شکست در آن، شکست جمهوری اسلامی است که حفظ آن بر جمیع مردم از بزرگ‌ترین واجبات و فرایض است.[7]

ب: حاکمیت مردم

انتخابات جلوه‌ای بسیار زیبا و غرورآفرین و نماد مشارکت عمومی و نشان از تأثیرگذاری مردم در سرنوشت اجتماعی و در یک جمله مظهر حاکمیت مردم است. امام خمینی در جای جای فرمایشات خود، مردم را صاحبان این انقلاب می‌داند که می‌بایست به نحو احسن سکان‌داری این انقلاب را بر عهده داشته باشند و این کشتی انقلاب را به ساحل سلامت برسانند. در واقع، به طور حتم، می‌توان گفت انتخابات عالی‌ترین مظهر حضور مردم در عرصه‌ی سیاسی و مهم‌ترین مجرای تحقق حاکمیت مردم در لوای اسلام است.

ج: تجلی اتحاد ملی

انتخابات را می‌توان مهم‌ترین مجرای تجلی اتحاد ملی دانست، کما اینکه امام خمینی (رحمت الله علیه) در دوران حیات خویش، به تناوب مردم را به مشارکت گسترده فرا می‌خواندند و معتقد بودند که انتخابات پرشور و تکلیف‌مدارانه می‌تواند اتحاد ملی را رقم بزند و در نتیجه همان طور که در بالا ذکر شد، عدم تجلی حضور مردم مظهر شکست و حضور تکلیف‌مدارانه در پرتو اعتقاد به اسلام می‌تواند پیروزی و سربلندی نظام را رقم بزند.

د: مظهر اقتدار نظام و امنیت ملی

آنچه می‌بایست عنایت داشت و در آیینه‌ی گفتار و کردار امام می‌توان استخراج نمود و یا امروز می‌توان از بیانات خلف صالح خمینی کبیر، رهبری معظم انقلاب سراغ گرفت و آن را سرلوحه‌ی خود قرار داد، توجه به انتخابات آن هم مظهر اقتدار نظام و تأمین امنیت ملی و مصون داشتن نظام از هر خطری بالقوه و بالفعلی است. در واقع، مهم‌ترین بازدارندگی کشور در مقابل اجانب و استکبار اقتدار ملی است که در گرو مردم‌سالاری دینی تجلی پیدا می‌کند

ز: پیشرفت و کارآمدی نظام

آنچه برای هر اندیشمند و صاحب‌نظری و هر انسان منصفی می‌تواند مد نظر قرار گیرد و بر آن پای فشرد، انتخابات است که می‌تواند پیشرفت و کارآمدی نظام و سرزندگی را در رگ‌های نظام تزریق کند و حیاتی تازه و نو بر پیکره‌ی انقلاب بیفشاند. علی حی حال، انتخابات یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین رویداد سیاسی نه تنها در کشور بلکه در اقصی نقاط جهان است که مظهر کارآمدی نظام و تولید امنیت پایدار در پرتو خودباوری و حس اعتماد به نفس به شمار می‌آید.

ر: ابطال‌کننده‌ی ترفندهای دشمن

در واقع آنچه می‌توان از بیانات معمار کبیر انقلاب استخراج نمود و بر آن تأکید داشت، توجه به حضور مردم آن هم با شور و شوق وصف‌ناپذیر و در صحت کامل و نهایت رعایت اخلاق اسلامی برای ابقای نظام و بر هم زننده‌ی ترفندهای دشمنان قسم‌خورده‌ی نظام، که سعی داشتند و دارند تا با رسانه‌های متعدد و با تبلیغات گسترده سعی کنند تا حضور مردم را کم‌رنگ و در نهایت با مأیوس ساختن و القای یأس و ناامیدی ملت از حضور در انتخابات، زمینه را برای افزایش فشارها و تهدیدات بعدی فراهم کنند. با نظر به اصل 109 و 110 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، وظیفه‌ی سنگین ملت در تعیین خبرگان در تعیین رهبر یا شورای رهبری روشن خواهد شد، که اندک مسامحه در انتخاب، که مظهر تجلی آن انتخابات است، می‌تواند چه آسیب جبران‌ناپذیری به اسلام و کشور و جمهوری اسلامی وارد کند. در آرا و اندیشه‌ی امام خمینی (رحمت الله علیه) انتخابات در سطح بالایی از اهمیت برخوردار است که امام (رحمت الله علیه) برای آن تکلیف الهی متصور می‌شود و کوتاهی در آن را به هیچ رقمی بر نخواهد تابید.

پی‌نوشت‌ها:

[1] صحیفه‌ی امام، جلد 18، ص 32.
[2] همان، جلد 21، ص 10.
[3] سوره‌ی شوری، آیه‌ی 38.
[4] سوره‌ی آل عمران، آیه‌ی 159.
[5] صحیفه‌ی نور، جلد 21، ص 10.
[6] وصیت‌نامه‌ی سیاسی الهی امام، ص 19.
[7] صحیفه‌ی امام، جلد 15، ص 250.

منبع:برهان